Hoogteziekte is niet een heel bekend fenomeen in ons kleine landje. Hier in west Europa hebben wij gelukkig niet snel last van hoogte ziekte. Nu wordt er wel eens gedacht dat hoogte ziekte vooral wordt opgelopen door berg beklimmers. Maar niets in minder waar. Reizigers zullen op sommige bestemmingen wel degelijk rekening moeten houden met de hoogte waarop zij zich bevinden. Voorbeelden hiervan zijn: La Paz (3640 m) en Lhasa (3650 m).
Hoogteziekte is eigenlijk een situatie waarin het lichaam zich niet aan de veranderde omstandigheden kan aanpassen. Vanaf een hoogte van 2500 meter kan hoogteziekte optreden, meestal treden er klachten van hoogte ziekte op boven de 3500 meter.
Wat gebeurt er met je lichaam?
Op grotere hoogte heeft het lichaam meer tijd nodig om extra rode bloedlichaampjes aan te maken. Deze rode bloedlichaampjes zijn verantwoordelijk voor het transport van zuurstof en koolstofdioxide tussen de longen en weefsels in het lichaam. Als je op hoger gelegen gebied loopt, wordt er per ademhaling minder zuurstof in je lichaam opgenomen. Dit heeft tot gevolg dat de nieren het zo gehete hormoon Erythropoëtine gaan aanmaken. Dit zet het rode beenmerg aan tot een grotere productie aan rode bloedcellen en deze heb je dus nodig als je hoger gelegen gebied wilt gaan ontdekken. Het is van groot belang dat je je lichaam hier langzaam aan laat wennen.
Risicofactoren voor hoogteziekte
De gezondheidsrisico’s die gepaard gaan met het verblijven op grote hoogte, worden ernstig onderschat. Door de mensen zelf, maar in sommige gevallen ook ( onbewust ) door reisorganisaties. Een belangrijke risicofactor voor het krijgen van hoogteziekte is een snelle stijging naar grotere hoogte. Het lichaam krijgt dan niet de tijd om zich aan te passen aan de lagere zuurstofspanning. Hierbij gaat het vooral om een snelle stijging in slaaphoogte. Het is dan ook verstandig om lager te slapen dan de hoogte waarop je, je activiteiten onderneemt. Andere risicofactoren zijn;
- Grote lichamelijke inspanning,
- Vochttekort en
- een zeer hoge of lage omgevingstemperatuur.
Verder vormen reeds aanwezige hart- en longaandoeningen, roken en het gebruik van alcohol ook risicofactoren. Sommige mensen zijn meer vatbaar voor hoogteziekte dan anderen; dit berust op aanleg en heeft dus weinig te maken met je conditie.
Daarnaast is de hoogte waarop hoogteziekte optreedt per persoon verschillend. Als je direct naar grotere hoogte gaat, neem dan even een paar dagen rust en geef je lichaam de kans om te acclimatiseren. Het kan wel tot een maand duren voordat je echt geacclimatiseerd bent. Dit houdt natuurlijk niet in dat je een maand lang niets kan ondernemen. Het is aan te raden om de eerste 2 a 3 dagen rustig aan te doen en daarna kun je rustig aan weer eens wat ondernemen.
Symptomen van hoogteziekte
Milde symptomen:
- Verminderde / slechte eetlust
- Duizeligheid
- Tintelende vingers
- Algeheel ziek gevoel
- (Lichte) hoofdpijn
- Misselijkheid
- Onregelmatige ademhaling in de slaap
- Slapeloosheid
- Verlaagde urine afgifte
- Niet meer recht kunnen lopen
- Dronkenmanstaal
- Licht oedeem op handen, voeten en gezicht
Ernstige symptomen
- Zware hoofdpijn (pijnstillers helpen niet)
- Abnormale oververmoeid,
- moeilijk ademhalen (ook in rust)
- Ophoesten van roze, roestkleurig slijm
- Verlies van coördinatie
- Onverschillig, apathisch gedrag
- Verwarring
- Blauwachtige lippen en/of nagels
- Desoriëntatie
- Hallucinaties
- Geheugenverlies
- Bewusteloosheid
- Verlammingsverschijnselen
Hoogteziekte voorkomen
Je kan hoogteziekte helaas niet altijd voorkomen. Maar je kan wel enkele voorzorgsmaatregelen nemen waarvan acclimatisatie de belangrijkste is. Hierbij geef je je lichaam de tijd om aan de lagere zuurstofspanning te wennen. Acclimatisatie kan wat tijd kosten, maar het voorkomt een hoop mogelijke problemen als je die tijd ook aangrijpt. Vermijd sneller stijgingen boven de 2500 meter.
Het wordt aanbevolen om per dag niet meer dan 300 meter hoger te slapen dan de voorgaande dag.
Overdag kan je wel naar grotere hoogte gaan, dit bevordert namelijk de acclimatisatie.
Als je 1000 meter gestegen bent verblijf dan 2 nachten op die hoogte.
Vanzelfsprekend kun je beter niet verder stijgen als milde symptomen optreden.
Soorten hoogte ziekte
Er zijn vormen van hoogteziekte bekend, namelijk:
- Acute hoogteziekte (acute mountain sickness, AMS)
- Longoedeem (high altitude pulmonary edema, HAPE)
- Hersenoedeem (high altitude cerebral edema, HACE)
Hersenoedeem
Hersenoedeem is een ophoping van vocht in delen van de hersenen en ontstaat door een verhoging van de bloeddruk in de hersenen. Dit is een zeer ernstige vorm van hoogteziekte. Hersenoedeem treedt doorgaans ‘sluipend’ op. D.w.z. na een aantal dagen op hoogte ontwikkelt het zich. Het gaat meestal gepaard met de andere minder ernstige symptomen, maar dat hoeft niet altijd zo te zijn. Verwarring, bijvoorbeeld hallucinaties, dronkenmanstaal en een verminderd bewustzijn kunnen symptomen zijn. Daarnaast kunnen coördinatiestoornissen optreden, zoals het niet meer in een rechte lijn kunnen lopen. Na ca. 24 uur (maar dat kan ook sneller) verloopt het ziektebeeld als volgt: Eerst nemen de apathie en coördinatieverstoringen verder toe, daarna treden verwarring, desoriëntatie, hallucinaties, geheugenverlies en verlammingsverschijnselen op. Ten slotte volgt coma en dood. Op zeer grote hoogten treedt er bloedverdikking op t.g.v. meer rode bloed lichaampjes en geleidelijke uitdroging. Als er zich dan (boven 6000 m) een hersenoedeem ontwikkeld is er zeer snel sprake van een levensgevaarlijke situatie. Mede daardoor wordt de hoogte boven ca. 7500 m aangeduid als ‘de zone des doods’.
Longoedeem
Longoedeem is een ophoping van vocht in de longen, waardoor je als het ware “verdrinkt” in je eigen lichaamsvocht. Longoedeem is het meest gevaarlijke verschijnsel bij hoogteziekte. Het kan zich in enkele uren nadat het aan het licht komt ontwikkelen tot levensbedreigende aandoening. Er zijn gevallen bekend van overlijden binnen 12 uur na de eerste symptomen. Longoedeem kan zich in een later stadium vanuit acute hoogteziekte ontwikkelen, maar komt ook voor zonder dat acute hoogteziekte eraan vooraf gaat.
Long- en hersenoedeem ontwikkelen zich bij ernstige hoogteziekte meestal tegelijk en naast elkaar, maar dat hoeft niet. Er is maar één oplossing als je denkt verschijnselen te hebben van hoogteziekte en dat is afdalen!
Bij de milde symptomen kan je 1 a 2 dagen rust houden en niet meer stijgen, zodat het lichaam zich aan de hoogte kan aanpassen. Het helpt ook als je wat afdaalt, dan zouden de symptomen snel weg moeten treken. Mocht je last krijgen van ernstige symptomen, dan kun je het beste 500 tot 1000 meter afdalen en zal je snel verlichting van de symptomen moeten opmerken. In zeer ernstige gevallen moet je zo snel mogelijk afdalen naar 2500 meter of lager. Is dit niet mogelijk? daal dan zoveel mogelijk af als mogelijk is.
- Symptomen die kenmerkend zijn voor longoedeem:
- Snel moe
- Kortademig of benauwd, zelfs in rust lang buiten adem
- Te snelle hartslag en ademhaling
- Pruttelende longen
- Droge kuch, daarna roze-roestkleurig slijm eventueel met bloed
- Hoorbaar vloeistof in longen aanwezig (dan is er vooraf gaand wel al sprake van een zeer ernstige situatie).
Medicijnen tegen hoogte ziekte
Er bestaat een medicijn met de naam Diamox®, dit product kan milde symptomen voorkomen en ernstige voor een korte tijd. Dit is echter geen geneesmiddel wat het effect, van verblijven op grote hoogte, teniet doet! Wanneer direct afdalen niet mogelijk is kan Diamox® als noodmaatregel ingezet worden. Het preventief gebruik van Diamox® is zeer omstreden. Denk hierbij aan het onderdrukken van klachten zodat je niet weet hoe je lichaam reageert door de stijgingen die je maakt. Dit medicijn wordt wel regelmatig gebruikt als men invliegt op een hoogte hoger dan 2500 meter. Dit middel is alleen op recept verkrijgbaar, overleg dan ook altijd eerst met je huisarts.
Hoogteziekte kan zeker hinderlijk en vervelend zijn, soms zelfs ernstig, maar laat je er niet door tegen houden. Zoals in eigenlijk alle gevallen ben je een hoop stress voor door je goed te laten voorlichten/ inlichten om veilig op reis te kunnen. Een voorbereide reiziger kan optimaal genieten van zijn/ haar avontuur.
