Hoogteziekte is een niet heel bekend fenomeen in ons kleine landje. Hier in west Europa hebben wij niet snel last van hoogte ziekte. Nu word er wel eens gedacht dat hoogte ziekte vooral wordt opgelopen door berg beklimmers. Maar niets in minder waar. Reizigers zullen op sommige bestemmingen wel degelijk rekening moeten houden met de hoogte waarop zij zich bevinden. Voorbeelden hier van zijn: La Paz (3640 m) en Lhasa (3650 m).
Hoogteziekte is eigenlijk een situatie waarin het lichaam zich niet aan de veranderde omstandigheden kan aanpassen. Vanaf een hoogte van 2500 meter kan hoogteziekte optreden, meestal treden er klachten van hoogte ziekte op boven de 3500 meter.
Wat moet er gebeuren om aan een grotere hoogte te kunnen wennen ?
Op grotere hoogte heeft het lichaam meer tijd nodig om extra rode bloedlichaampjes aan te maken. Deze rode bloedlichaampjes zijn verantwoordelijk voor het transport van zuurstof en koolstofdioxide tussen de longen en weefsels in het lichaam. Op grote hoogte wordt er per ademhaling minder zuurstof opgenomen. Dit heeft tot gevolg dat de nieren het hormoon erythropoëtine gaan aanmaken dat het rode beenmerg aanzet tot een grotere productie aan rode bloedcellen. Erythropoëtine is een hormoon dat door de nier word gemaakt en wat het aanmaken van rodelbloedlichaampjes stimuleert.
Risicofactoren voor hoogteziekte
De gezondheidsrisico’s die gepaard gaan met het verblijven op grote hoogte, worden ernstig onderschat, door de mensen zelf maar vaak ook door reisorganisaties. Een belangrijke risicofactor voor het krijgen van hoogteziekte is een snelle stijging naar grotere hoogte zoals regelmatig word gedaan door reisorganisaties. Het lichaam krijgt dan niet de tijd om zich aan te passen aan de lagere zuurstofspanning. Hierbij gaat het vooral om een snelle stijging in slaaphoogte. Het is dan ook verstandig om lager te slapen dan de hoogte waarop je, je activiteiten onderneemt. Andere risicofactoren zijn grote lichamelijke inspanning, vochttekort en een zeer hoge of lage omgevingstemperatuur. Verder vormen reeds aanwezige hart- en longaandoeningen, roken en het gebruik van alcohol ook risicofactoren. Sommige mensen zijn meer vatbaar voor hoogteziekte dan anderen; dit berust op aanleg en heeft weinig te maken met conditie. Ook is de hoogte waarop hoogteziekte optreedt per persoon verschillend. Als je meteen naar grotere hoogte gaat neem dan even een paar dagen rust en geef je lichaam de kans om te acclimatiseren. Het kan wel een maand duren voordat je echt geacclimatiseerd bent. Dit houdt niet in dat je een maand lang niets kan doen. Het is wijs om de eerste 2 a 3 dagen rustig aan te doen en kun je rustig aan weer is wat ondernemen. Blijf altijd naar je lichaam luisteren!
Symptomen van hoogteziekte Milde symptomen:
- Verminderde / slechte eetlust
- Duizeligheid
- Tintelende vingers
- Algeheel ziek gevoel
- (Lichte) hoofdpijn
- Misselijkheid
- Onregelmatige ademhaling in de slaap
- Slapeloosheid – Verlaagde urine afgifte
- Niet meer recht kunnen lopen
- Dronkenmanstaal
- Licht oedeem op handen, voeten en gezicht
Ernstige symptomen
- Zware hoofdpijn (pijnstillers helpen niet)
- Abnormale oververmoeid, moeilijk ademhalen (ook in rust)
- Ophoesten van roze, roestkleurig slijm
- Verlies van coördinatie
- Onverschillig, apatisch gedrag / Verwarring
- Blauwachtige lippen en/of nagels
- Desoriëntatie
- Hallucinaties
- Geheugenverlies
- Bewusteloosheid
- Verlammingsverschijnselen
Hoogteziekte voorkomen
Je kan hoogteziekte niet altijd verkomen. Maar je kan wel enkele voorzorgsmaatregelen nemen waarvan acclimatisatie is de belangrijkste is. Hierbij geef je je lichaam de tijd om aan de lagere zuurstofspanning te wennen. Acclimatisatie kan wat tijd kosten maar het verkomt een hoop problemen als je die tijd ook neemt. Vermijd sneller stijgingen boven de 2500 meter. Het wordt aanbevolen om per dag niet meer dan 300 meter hoger te slapen dan de vorige dag. Overdag kan je wel naar grotere hoogte gaan, dit bevordert namelijk de acclimatisatie. Als je 1000 meter gestegen bent verblijf dan 2 nachten op die hoogte. Vanzelf sprekend moet je niet verder stijgen als milde symptomen hebt van hoogteziekte.
Soorten hoogte ziekte Er zijn vormen van hoogteziekte:
- Acute hoogteziekte (acute mountain sickness, AMS)
- Longoedeem (high altitude pulmonary edema, HAPE)
- Hersenoedeem (high altitude cerebral edema, HACE)
Hersenoedeem
Hersenoedeem is een ophoping van vocht in delen van de hersenen en ontstaat door een verhoging van de bloeddruk in de hersenen. Dit is een zeer ernstige vorm van hoogteziekte. Hersenoedeem treedt doorgaans ‘sluipend’ op. D.w.z. na een aantal dagen op hoogte ontwikkelt het zich. Het gaat meestal gepaard met de andere minder ernstige symptomen, maar dat hoeft niet altijd zo te zijn. Verwarring, bijvoorbeeld hallucinaties, dronkenmanstaal en een verminderd bewustzijn kunnen symptomen zijn. Daarnaast kunnen coördinatiestoornissen optreden, zoals het niet meer in een rechte lijn kunnen lopen. Na ca. 24 uur (maar dat kan ook sneller) verloopt het ziektebeeld als volgt: Eerst nemen de apathie en coördinatieverstoringen verder toe, daarna treden verwarring, desoriëntatie, hallucinaties, geheugenverlies en verlammingsverschijnselen op. Ten slotte volgt coma en dood. Op zeer grote hoogten treedt er bloedverdikking op t.g.v. meer rode bloed lichaampjes en geleidelijke uitdroging. Als er zich dan (boven 6000 m) een hersenoedeem ontwikkeld is er zeer snel van een levensgevaarlijke situatie sprake. Mede daardoor wordt de hoogte boven ca. 7500 m aangeduid als ‘de zone des doods’.
Longoedeem
Longoedeem is een ophoping van vocht in de longen, waardoor je als het ware “verdrinkt” in je eigen lichaamsvocht. Longoedeem is het meest gevaarlijke verschijnsel bij hoogteziekte. Het kan zich in enkele uren nadat het aan het licht komt ontwikkelen tot levensbedreigende aandoening. Er zijn gevallen bekend van overlijden binnen 12 uur na de eerste symptomen. Longoedeem kan zich in een later stadium vanuit acute hoogteziekte ontwikkelen, maar komt ook voor zonder dat acute hoogteziekte eraan vooraf gaat. Symptomen die kenmerkend zijn voor longoedeem:
- Snel moe
- Kortademig of benauwd, zelfs in rust lang buiten adem
- Te snelle hartslag en ademhaling
- Pruttelende longen
- Droge kuch, daarna roze-roestkleurig slijm eventueel met bloed
- Hoorbaar vloeistof in longen aanwezig (dan is er al van een zeer ernstige situatie sprake).
Hieraan voorafgaand(!!):.Long- en hersenoedeem ontwikkelen zich bij ernstige hoogteziekte meestal tegelijk en naast elkaar, maar dat hoeft niet. Er is maar één oplossing als je denkt verschijnselen te hebben van hoogte ziekte afdalen! Bij de milde symptomen kan je 1 a 2 dagen rust houden en niet meer stijgen, zodat het lichaam zich aan de hoogte kan aanpassen. Het helpt ook als wat afdaalt, dan zouden de symptomen snel weg moeten zijn. Mocht je ernstige symptomen hebben dan kan je het beste 500 tot 1000 meter afdalen en dan zou je snel verlichting van de symptomen moeten merken. In zeer ernstige gevallen moet je zo snel mogelijk afdalen naar In zeer ernstige gevallen moet je zo snel mogelijk afdalen naar 2500 meter of lager. Is dit niet mogelijk daal dan zoveel mogelijk af als mogelijk is.
Medicijnen tegen hoogte ziekte
Er bestaat een medicijn met de naam Diamox®, dit product kan milde symptomen voorkomen en ernstige voor een korte tijd. Dit is echter geen geneesmiddel wat het effect van verblijven op grote hoogte teniet doet! Wanneer direct afdalen niet mogelijk is kan Diamox® als noodmaatregel ingezet worden. Het preventief gebruik van Diamox® is zeer omstreden. Denk hierbij aan het onderdrukken van klachten zodat je niet weet hoe je lichaam reageert om de stijgingen die je maakt. Dit medicijn word wel regelmatig gebruikt als men invliegt op een hoogte hoger dan 2500 meter. Dit middel is alleen op recept verkrijgbaar, overleg altijd eerts met je huisarts.
